خدمات سایت پیشگیری :1 - آخرین اخبار اعتیادی 2- اطلاعات نسبتا کامل در مورد مواد و دسته بندی آنها 3- ایجاد صفحات اختصاصی برای اساتید ،مربیان،مراکز درمانی ، اصناف و ... 4 - مطالب روانشناسی و... 5- انعکاس تصاویر و فیلم های جلسات پیشگیری ... 6- ارائه مطالب آموزشی در قالب بروشور،نشریه، پی دی اف، اسلاید و .... 7- گالری متنوع از فیلم و عکس و انیمیشن
سوء مصرف مواد
مواد[1] شامل همه ترکیباتی است که مصرف آنها موجب تغییر رفتار مانند ( عصبانیت ) ، اختلال در خلق و خوی ( افسردگی ) و اختلال در قضاوت و شعور فرد ( فراموشی و بی توجهی ) می شود . سوء مصرف مواد[2] به مواردی گفته می شود که فرد بدون نیاز و بدون مجوز پزشکی اقدام به مصرف مواد می کند ؛ ولی شدت مصرف به حدی نیست که فرد وابسته و معتاد تلقی شود . این افراد با وجود دردسرها و مشکلاتی که برای خود و یا خانواده به وجود می آورند همچنان مصرف مواد را ادامه می دهند مانند مصرف گاهگاهی و تفریحی موادی مانند تریاک و حشیش . اعتیاد [3]، وابستگی به مصرف هر ماده مخدر و ناتوانی در ترک آن را می گویند . وابستگی ، میل شدید به مصرف هر ماده و تمایل به ادامه مصرف آن است ، تا جایی که در بسیاری از موارد بستگی به مصرف مواد برای فرد ، مهمترین مسئله زندگی اش می شود . به طور معمول ، کسی که به ماده ای وابستگی دارد ، مجبور می شود مقدار ماده مصرفی خود را به تدریج افزایش دهد ، ثانیاً در صورت عدم مصرف و یا کاهش مقدار ماده مصرفی ، دچار علائم ناخوشایندی می شود که به آن « علائم ترک » گویند .
علائم ترک تریاک و هروئین را در جامعه با عنوان " حالت خماری " می شناسند . علائم خماری این مواد معمولاً 6 تا 8 ساعت پس از آخرین نوبت مصرف ظاهر می شود و تا حدود 10 روز باقی می ماند درهای استخوانی و عضلانی ، دل پیچه و اسهال ، آبریزش از چشم و بینی ، بی خوابی ، بی قراری ، عصبانیت خمیازه های فراوان و حتی تب از شایعترین علائم آن است . عود[4] یعنی بازگشت مجدد به مصرف مواد مخدر ، اینکه فرد پس از درمان ( ترک مواد ) ، دوباره شروع به مصرف مواد قبلی و یا مصرف مواد جدید نماید . پیشگیری از اعتیاد ، بکارگیری اقداماتی است که مانع ابتلا شدن افراد به مصرف مواد مخدر شود . کاهش آسیب ، هر اقدامی است که موجب تغییر و یا اصلاح رفتار فرد معتاد می شود و خطر و ضرر فردی ، خانوادگی و اجتماعی را کمتر می کند مانند تبدیل تزریق مواد به مصرف خوراکی آنها که موجب کاهش آسیب اجتماعی و کاهش ابتلا به ایدز می گردد .
شایعترین مواد مورد مصرف
1- تریاک و مشتقات آن که از گیاه خشخاش به دست می آیند و شامل تریاک ، شیره و سوخته تریاک ، هروئین و کدئین می شود .
2- حشیش ، از گیاه شاهدانه بدست می آید و به نام های ماری جوانا ، بنگ و علف نیز معروف است . حشیش سبب وابستگی جسمی و روانی و احساس ولع شدید به مصرف می شود .
علائم و نشانه های مصرف مواد مخدر
در ابتدای شروع مصرف ، نمی توان از روی مشخصات ظاهری به اعتیاد افراد پی برد ، ولی با ادامه مصرف مواد ، رفتارهایی در فرد ایجاد می شود که ممکن است ما را به اعتیاد او مشکوک کند . دانستن این نشانه ها ، خانواده ها را در شناسایی اعتیاد اطرافیان یاری می دهد . هیچ گاه نباید با یک علامت ، برچسب اعتیاد به افراد زد ، بلکه بهتر است خانواده ها مراقبت بیشتری از فرد به عمل آورند و پس از دیدن چند مورد از رفتارهای زیر ، موضوع را با پزشک یا مراکز بهداشتی در میان بگذارند .
رفتارها و نشانه های مصرف تریاک و مشتقات آن
الف: نشانه های جسمانی
1- اثر سوختگی در انگشتان ، اثر تزریق بر دست ها و مشاهده وسایلی در اتاق شخص که برای مصرف مواد از آنها استفاده می شود مانند تیغ ، سرنگ ، زرورق آلوده و شیشه مربا ( با در سوراخ شده ) .
2- بی اشتهایی و بی نظمی در غذا .
3- استشمام بوی تریاک و مشتقات آن از شخص .
4- حالت خواب آلودگی و خواب دیر هنگام .
5- شکایت های فراوان جسمی ، یبوست و شکایت از ناتوانی جنسی .
ب: نشانه های رفتاری
1- تغییر رفتار فرد مثل قفل کردن در اتاق به هنگام خروج از خانه و ترک کردن بی دلیل خانه .
2- درخواست مکرر پول از افراد به بهانه ها و با دروغ های مختلف
3- خرج کردن پول زیاد در مدت کوتاه و گم شدن پول ، طلا و وسایل منزل .
4- طولانی شدن مدت ماندن دستشویی .
5- کم توجهی و بی توجهی به وضع ظاهری تا حد آشفته بودن سر وضع
6- تمایل به کناره گیری از بستگان و ایجاد رابطه با دوستان نایاب .
7- کاهش احساس مسئولیت ، وقت شناسی و غیبت از محل کار یا تحصیل و همچنین کاهش کارایی در خانه ، مدرسه و محل کار .
8- افزایش استفاده سرخود از انواع داروهای آرام بخش و در خواست بی رویه داروهای مسکن .
علائم و نشانه های مصرف حشیش
علایم شایع :
قرمزی چشم ها ، افزایش ضربان قلب و نبض ، افزایش اشتها و عدم تعادل هنگام راه رفتن .
علائم مصرف بیش از حد :
حالت وحشت ، بی قراری ، گیجی و منگی و دیدن اشیا یا شنیدن صداها به شکل غیر واقعی ( توهم ) . این نوعی مسمومیت با حشیش است که در افراد مستعد ، ممکن است به بیماری شدید روانی تبدیل شود . با دیدن یک یا چند نشانه از علایم یاد شده ، می توان به مصرف حشیش در افراد شک کرد ولی از زدن انگ و برچسب اعتیاد به افراد باید خودداری کرد .
توهم زاها ( هالوسینوژن ها )
بیش از 100 نوع توهم زای طبیعی و مصنوعی مورد استفاده انسان قرار می گیرد که شایعترین آنها LSD ( لیزرجیک اسید دی اتیل آمید ) است . LSD یک پودر صناعی (سنتتیک ) سفید محلول در آب است که به اشکال مختلف از قبیل قرصهای بسیار ریز ، کپسول ، مایع بی مزه ، بی بو و بی رنگ و کاغذ های مربع شکل کوچک آغشته به دارو موجود است و اغلب به صورت خوراکی مورد مصرف قرار می گیرد . LSD به نامهای اسید و تریپ نیز معروف است . مکانیسم اثر از طریق تأثیر بر سیستم سروتونرژیک اعمال می شود . آثار نیم تا یک ساعت پس از مصرف ظاهر می شود . اوج آن 6-2 ساعت است و پس از 12 ساعت ناپدید می شود .
آثار مصرف
· جسمی : آثار تحریک سمپاتیک شامل لرزش ، تاکیکاردی ، افزایش فشار خون ، هیپروترمی ، تعریق ، تاری دید، اتساع مردمک .
· روانی : با مصرف مواد توهم زا ادراکها روشن و عمیق می شود ؛ مثلاً رنگ و جنس غنی تر به نظر می رسند ، طرح ها واضح می شوند ، موسیقی عمیق تر و پر تأثیرتر می شود ، هیجانات شدن یافته و تغییرات ناگهانی پیدا می کنند . جابجایی حسی ( Synesthesia ) شایع است ؛ مثلاً بیمار ممکن است رنگ ها را بشنود یا صداها را ببیند . توهم خصوصاً توهم بینایی شایع است . آگاهی ظاهری از اعضاء داخل بدن ، زنده شدن خاطرات فراموش شده قبلی، بروز احساسات مذهبی و نگرش های فلسفی و مسخ شخصیت ممکن است روی دهد .
عوارض جانبی
بازگشت خاطره توهمی (Flash back) ، افسردگی ، اضطراب ، سایکوز .
بازگشت خاطره توهمی (Flash back) : عبارت است از بازگشت خودبخودی و گذرای تجربه ناشی از مواد ، که معمولاً چند ثانیه تا چند دقیقه دوام می آورد . اکثراً به صورت دگرگونی بینایی ، توهم هندسی ، توهم شنوایی ، ریزبینی ، درشت بینی ، احساس گستردگی زمان و تجربه مجدد هیجانات قوی است .
آمفتامین ها
آمفتامین ها نخست جهت مصرف درمانی ساخته شده و اکنون نیز درمان نارکولپسی ، افسردگی و سندرم پرتحرکی کودکان کاربرد دارد . این داروها به عنوان مقلد سمپاتیک یا محرک سیستم عصبی مرکزی نیز معروفند . این ترکیبات شامل متیل فنیدیت ( ریتالین ) ، دکستروآمفتامین و مت آمفتامین هستند و اسامی خیابانی نظیر کریستال ، یخ (ICE) ، کریستال مت و سرعت (Speed) دارند و به صورت پودر با رنگهای مختلف سفید ، صورتی ، زرد و قرصها و کپسولهایی با رنگ ، شکل و اندازه متفاوت موجودند .
آمفتامین ها اغلب جهت بهبود کارایی ، کاهش خواب و ایجاد سرخوشی توسط ورزشکارات ، دانشجویان و رانندگان مورد سوء مصرف قرار می گیرند . نحوه مصرف خوردن ، استنشاق ، تزریق یا کشیدن با سیگار است .
· آثار روانی : مصرف باعث افزایش احساس راحتی شده و سرخوشی و رفتار دوستانه ایجاد می کند . دوزهای پایین عموماً باعث بهبود توجه و عملکرد ، کاهش خستگی ، کاهش خواب و بالا رفتن آستانه درد می شود . با مصرف دوزهای بالا برای دوره های زمانی طولانی آثار نامطلوب دارو بوجود می آید .
· آثار جسمی : افزایش فشار خون و ضربان قلب ، خشکی دهان ، تعریق ، افزایش انرژی و کاهش اشتها
اکستازی (Ecstasy)
ecstasy یاMDMA یک آمفتامین توهم زا است یعنی به دلیل تأثیر بر سیستم دوپامینرژیک ، محرک و به دلیل تأثیر بر سیستم سروتونرژیک ، توهم زا است . ecstasy معمولاً به شکل قرص و کپسول با اندازه ، شکل و رنگهای متفاوت و یا پودر سفید موجود است و از طریق خوردن مورد سوئ مصرف قرار می گیرد . و به نامهای E , XTC , X و قرص شادی نیز معروف است .
· آثار جسمی : تعریق ، خشکی دهان ، تریسموس ، افزایش فشار خون ، تاکی کاردی ، گشادی مردمک ، افزایش انرژی ، هیپرترمی .
· آثار روانی : احساس آرامش ، شادی ، گرما ، افزایش انرژی و احساس صمیمیت با دیگران . در دوزهای بالا ممکن است اضطراب ، افسردگی ، پاتیک ، بی خوابی و سایکوز بروز کند .
فن سیکلیدین (Phencyclidine = PCP )
فن سیکلیدین به عنوان یک داروی بیهوشی کشف و طبقه بندی شد اما بدلیل عوارض جانبی امروزه دیگر به عنوان داروی بیهوشی در انسان مصرف نمی شود . یک ترکیب وابسته به آن به نام کتامین که K مخصوص (Special k ) هم نامیده می شود هنوز به عنوان داروی بیهوشی در انسان کاربرد دارد .
فن سیکلیدین به نامهای دیگر مانند گرد فرشته ، کریستال ، صلح ، supergrass نیز نامیده می شود آثار PCP شبیه آثار مواد توهم زا مانند LSD است .
PCP و ترکیبات وابسته به آن به صورت پدر متبلور ، خمیر ، مایع کاغذ آغشته به دارو عرضه می شود و معمولاً به سیگارهای حاوی حشیش اضافه می شود . آثار 5 دقیقه پس از مصرف ظاهر شده و در مدت 30 دقیقه حداکثر می رسد .
احساس سرخوشی ، احساس خوشایند غوطه وری ، تغییر در تصویر ذهنی بدن ، دگرگونی در درک زمان و مکان . آثار کوتاه مدت 3 تا 6 ساعت طول می کشد و گاهی جای خود را به حالت افسردگی می دهد که ضمن آن بیمار تحریک پذیر ، تا حدودی پارانوئید و گاهی دچار رفتارهای تهاجمی نامعقول ، تمایل خودکشی و دیگر کشی می شود .
مواد استنشاقی (Inhalants )
مواد استنشاقی شامل چسب ها ، حلالها ، بنزین ، مایع سوخت فندک ، تینرهای نقاشی ، اتر ، لاک غلط گیر ، رنگها اسپری و ... هستند برای استعمال این مواد معمولاً ابتدا دستمال یا پارچه ای را به آن آغشته نموده ، مقابل دهان یا بینی گرفته و استنشاق می نمایند . ویژگی های موا استنشاقی عبارتند از : هزینه پایین ، انواع متوع ، استفاده آسان ، تأثیر سریع و کوتاه مدت و فقدان عوارض حاد چشمگیر .
مصرف مواد استنشاقی معمولاً توسط نوجوانان صورت می گیرد و در بسیاری از مواقع پیش درآمد مصرف سایر موادند . اکثر افراد احتمالاً مواد استنشاقی را برای مدت کوتاهی مورد استفاده قرار داده و الگوی مصرف دراز مدت پیدا نمی کنند . بثورات پوستی اطراف دهان و بینی ، بوی غیر معمول تنفس ، بقایای ماده مصرفی روی صورت و لباسها ، تحریک گلو و بینی از نشانه های مصرف هستند .
آثار مشابه مصرف الکل هستند ولی معمولاً سریع ظاهر شده و طی چند هفته برطرف می شود و عبارتند از تغییرات رفتاری یا روانی ( سرخوشی و احساس خوشایند غوطه وری ، خطاهای حسی و توهم شنوایی و بینایی ، اختلال قضاوت ، رفتارهای پرخاشگرانه و تکانه ای ) .
استروئید های آنابولیک
استروئیدهای آنابولیک مشتقات صناعی ( سنتتیک ) تستوسترون می باشند که به صورت کپسول ، قرص و آمپول و به رنگهای متفاوت موجودند و به صورت خوراکی ، زیر جلدی و داخل عضلانی مصرف می شوند . استفاده غیر قانونی از آنها به منظور افزایش عملکرد فیزیکی و افزایش توده عضلانی به خصوص در ورزشکاران رشته های دو و میدانی ، وزنه برداران و بدنسازان صورت می گیرد . به این منظور گاهی میزان مصرف به 20 برابر دوز روازنه درمانی می رسد .
مصرف استروئیدهای آنابولیک ابتدا سرخوشی و بیش فعالی ایجاد می کند اما پس از دوره نسبتاً کوتاهی موجب خشم فزاینده ، تحریک پذیری ، رفتار خصمانه بدبینی ، اضطراب ، جسمانی کردن (somatization )و افسردگی می گردد . موضوع نگران کننده دیگر ارتباط بین سوء مصرف استروئیدها و خشونت است به نحوی که د ر برخی موارد مصرف کنندگان بدون آنکه سابقه ای از خشونت یا رفتار ضد اجتماعی داشته باشند مرتکب قتل و سایر جرایم خشن شده اند .
ناس (Pan)
ناس یا نسوار (pan) ترکیبی است از برگ خشک شده گیاهی به نام تمول (tamlul) (betel nut) که حاوی نوعی فنل (Phenol ) است که احتمالاً خواص محرک (Stimulant) دارد ؛ و دانه فوفل (areca nut) که حاوی ماده ای به نام arecoline است که محرک پاراسمپاتیک بوده و منجر به انقباض مردمکها و افزایش ترشح اشک و بزاق می شود ؛ و نیز آهک که به حل شدن این مواد گیاهی در بزاق کمک می کند .
دیدن منظره ناخوشایند لکه های قرمز رنگ روی سطح پیاده روها و خیابانها در مناطقی که مصرف این ماده رواج دارد امری عادی است .
[1] - Substance
[2] - Substance Abuse
[3] - Addiction
[4] - Recurrence