خدمات سایت پیشگیری :1 - آخرین اخبار اعتیادی 2- اطلاعات نسبتا کامل در مورد مواد و دسته بندی آنها 3- ایجاد صفحات اختصاصی برای اساتید ،مربیان،مراکز درمانی ، اصناف و ... 4 - مطالب روانشناسی و... 5- انعکاس تصاویر و فیلم های جلسات پیشگیری ... 6- ارائه مطالب آموزشی در قالب بروشور،نشریه، پی دی اف، اسلاید و .... 7- گالری متنوع از فیلم و عکس و انیمیشن
بسمه تعالی
تاریخچه استفاده از مواد افیونی به چندین هزار سال قبل بر می گردد که بیشتر با رویکرد درمانی و به عنوان ضد درد استفاده می شده و سپس از حدود چهار صد سال قبل به ویژه در عصر صفویه و با ورود دست های استعماری و بروز کمپانی هند شرقی (انگلستان) و ایجاد مافیای اقتصادی سوء استفاده از مواد افیونی شروع شد و متاسفانه در حال حاضرمافیای مواد مخدر و محرک در ردیف دوم یا سوم پر سود ترین تجارت بین المللی محسوب می شود.
قبل از یونان
در دوره روم و یونان باستان و حتی قبل از آن تمدن سومری ها استفاده ازمواد افیونی در مصارف درمانی رایج بوده است.در کتاب سینوهه پزشک مخصوص فرعون (1350 سال قبل از میلاد):با تزریق تریاک در رگ فرعون دندان او را می کشید. هومر شاعر یونانی(600 سال قبل از میلاد): از گل خشخاش صحبت کرده که جزء گل های زینتی بوده است.
ایران
درایران نیزاستفاده درمانی در کتب دانشمندان وحکمای پیشین مشهود است وهمچنین ادبیات عرفانی وشعرای بزرگ ما نیزاز این مقوله بهره برده اند.
در ایران در کتابهای محمد بن زکریای رازی(313هجری) و ابن سینا (427 هجری) با خواص داروئی تریاک آشنا بوده و از آن استفاده می کردند.
فردوسی(411 ه ق)
که این آشتی جستن از بهر چیست نگه کن که تریاک این زهر چیست
سعدی(691 ه ق(
بـدو گفتـم آخر تـرا باک نیـسـت کشد زهر جائی که تریاک نیست
ز دشمن جفـا بردی از بهر دوسـت که تریاک اکـبر بود زهـر دوست
حافظ (729 ه ق(
اگر تو زخم زنی به که دیگری مرهم اگر تو زهر دهی به که دیگری تریاک
حشیش:هندوها در مراسم مذهبی خود هزار سال قبل از میلاد از حشیش به عنوان دارو استفاده می کردند. استعمال حشیش در ایران از قرن 13 میلادی شایع گردید.
در قرن 5 و6 قمری فرقه اسماعیلیه( حسن صباح) حشاشون را به عنوان یک فرقه سری تشکیل داد که فدائیان را قبل از عملیات در قلعه الموت با مصرف حشیش وارد بهشت مصنوعی می کردند و در واقع از این ماده جهت تخدیر پیروان خود استفاده می کرد. ( از میکده تا ماتمکده – محمد برفی)
تریاک:استعمال تریاک: برخی آنرا منتسب به حمله اعراب به ایران می دانند و برخی ره آورد حمله چنگیز مغول به ایران و برخی سوغات لشکرکشی نادر شاه به هندوستان و عده ای سوغات انگلیسی ها بدست شاهان صفویه می دانند.( از میکده تا ماتمکده – محمد برفی)
دوره صفویه :
در دوره صفویه استفاده از مواد مخدر بطور بی رویه رواج یافت .
- از اقدامات مهم و اساسی شاه عباس صفوی تصفیه کارمندان تریاکی و منع استعمال تریاک در سال 1005 ه ق (= 1596 م ) بود ولی البته این کار به طور کلی ترک نشد. حدود 20 سال بعد یعنی در سال 1028 ه نیز کشیدن توتون و تنباکو را منع کرد و حتی به دستور او بینی و لب کسی را که تنباکو می کشید می بریدند.(سیاست و اقتصاد عصر صفوی نوشته دکتر باستانی پاریزی ص 217)
مسئله اعتیاد و استفاده از توتون و تنباکو از زمان صفویه در ایران باب شده است .
برگ تنباکو نخست بار در سال 1519 از امریکا به اسپانیا وارد شده و در عهد شاه عباس از طریق پرتقالی ها وارد ایران شد و به همین دلیل اظهار نظر فقهی باب شد .
در شجره خاتون آبادی (1139 ه):ورود تنباکو به ایران سال 1012 بوده است.
در حدیقه الشیعه از عبد الحی رضوی کاشانی: ... نهی قلیان امکان ناپذیر ناشده در حالی که قبل از عصر ما سلطان جائر نهی بلیغ در همه اطراف و اکناف کرده و حتی حکم به قتل افراد معتاد به آن داده اما فایده ای نبخشیده است.
سید نعمت الله جزایری (1112 ه): از حشیش یاد می کند که به آن تتن می گویند و اظهار داشته هیچ منعی از ائمه بدست نیامده است. برخی فقها مثل شیخ علی کمره ای و فخرالدین طریحی قائل به حرمت آن بوده اند. با این حال محمد تقی مجلسی قائل به حلیت بوده که در روزه مستحبی نیز آنرا استعمال می کرده است.
شاه عباس اول سخت می گرفت و تاجران آنرا آتش می زد اما مردم مرداب ها ئی کنده و استعمال می کردند.
رساله های متعدد در حرمت تتن (حشیش ) نوشته شده در آن برخی به آیه " و یحرم علیهم الخبائث " استناد کرده و قائل به حرمت شرب تتن شده اند و برخی دیگر آنرا برای برخی مزاج ها مثل خشک و گرم بسیار مفید دانسته اند.
خلاصه: قول حرمت نوعا از آن اخباری ها بوده در حالی که یک روایت نیز در این باب روایت نشده است و قول مشهور همان حلیت شرب تتن بوده است . حکم تحریم تنباکو در سال 1308 نیزناظر به مصالح و مفاسد اجتماعی و نفی ساطه خارجی صادر شده و نه ضرر قلیان.(علل بر افتادن صفویان نوشته رسول جعفریان)
- آنچه مسلم است تریاک خواری در ایران از زمان صفویه شروع سرسام آوری پیدا کرد.
شارون (سیاح فرانسوی): از کوکنار و کوکنار خانه سخن گفته و می گوید : به زحمت می توان از ده نفر یکی را یافت که به این عادت شوم آلوده نشده باشد
فریر(طبیب جراح هند شرقی): ضرب المثلی بین آنها هست که می گوید در کرمان از هر سه نفر چهار نفرشان تریاکی است. ( از میکده تا ماتمکده – محمد برفی)
کمپانی هند شرقی انگلیس:از پیشگامان آغازگر سیاست ویرانگر و گسترش افیون در شرق است. در سال 1775 م انحصار تجارت خارجی تریاک هند و انگلیس را بدست آورد و پس از کشت خشخاش در کشور های مجاور مثل چین رخنه کرد و آنرا گسترش داد سپس در سال 1840 م دولت انگلستان به دلیل از بین بردن 22243 صندوق تریاک توسط چینی ها به آنها اعلام جنگ کرد که بیش از 2 سال و چهار ماه طول کشید و منجر به شکست چین شد و نیز جنگ دوم آنها نیز به همین دلیل در سال 1856 به مدت 2 سال طول کشید . این کمپانی در گسترش مواد مخدر به شرق نقش موثری داشت.
دوره قاجار :
شواهد تاریخی مربوط به دوره قاجار از شیوه مصرف تریاک به ویژه به صورت بلعیدن و گاهی هم به صورت دود کردن درز میان طبقات مختلف جامعه ایران حکایت دارد . به طوری که دیگر این عمل جنبه اشرافی خود را از دست داده بود . در این دوره منبع اصلی تأمین حشیش افغانستان بود و پس از جدا شدن هرات از ایران و پناهنده شدن عده ای از افغانی های هراتی به تهرانی خرید و فروش و مصرف آن در این شهر افزایش پیدا کرده بود .
دوره پهلوی :
در اواخر قرن نوزدهم ایران توانست اجازه صدور تریاک به هندوستان را از دولت انگلستان بگیرد به طوری که ایران در ان زمان یکی از اعضای بسیار فعال تجارت جهانی تریاک محسوب می شد . قسمت زیادی ار تریاک تولیدی در داخل کشور مصرف می شد و وابستگی شدید اقتصادی کشور به ارز حاصل از صادرات تریاک امکان مبارزه با کشت و سوء مصرف این ماده را غیر ممکن می کرد . شروع عرضه ی هروئین در ایران از دهه 60 قرن بیستم میلادی بود (Mokri /2002) .
به دلیل فشارهای بین المللی در سال 1307 قانون جدید انحصار دولتی تریاک از تصویب مجلس شورای ملی گذشت و بر اساس آن کشت خشخاش تنها تحت نظارت دولت مجاز بود و دولت مکلف بود به تدریج تقریباً یک و نیم برابر شد و مقدار تریاک صادراتی رسمی از 5/291 تن در سال 1307 ، به 3/343 تن در سال 1317 افزایش یافت زیرا وابستگی دولت به درآمد ناشی از تریاک موجب نادیده گرفتن اهداف قانون می شد در فضای باز بعد از جنگ جهانی دوم ، فشارهای داخلی بر دولت و مجلس برای مبارزه با مواد مخدر قوت گرفت . بر اثر این فشار کمیسیون مبارزه با تریاک و الکل در وزارت بهداری تشکیل شد .
از سال1969 دولت اجازه ی کشت محدود خشخاش را صادر کرد و از همان موقع نظام توزیع کوپن تریاک برای معتادین بالای 60 سال شروع شد . در سال 1972 جمعیت معتاد کشور را 400000 نفر و مصرف کننده ی تریاک را 150000 نفر تخمین زدند ، ولی در سال 1975 تعداد معتادین به هروئین را 300000 نفر برآورد شد که تعدادی از آنها هروئین را تزریق می کردند . ( Moharreri 1978 ) و (Peterson /1978 ) )
به دلیل ناچیز بودن عایدات حاصل از تریاک برای دولت به علت مصرف داخلی و قاچاق مواد به خارج از کشور ، قانون منع کشت خشخاش و استعمال تریاک در سال 1324 تصویب شد . در سال 1328 طی کنفرانسی که توسط سازمان ملل برگزار شد اجازه کشت و تولید مجاز تریاک بین کشورهای مختلف تقسیم شد و بیش ترین سهم به ترکیه سپس به ایران واگذار شد .
با منع کشت خشخاش برای اولین بار قاچاق موا مخدر از جمله هروئین و مرفین از خارج به داخل کشور به صورت تجارت سودمندی درآمد و عده زیادی را به خود جلب کرد و موجب افزایش مصرف هروئین در کشور شد . برای مبارزه با این مشکل ، قانون تشدید مجازات قاچاقچیان تهیه و تصویب شد که با اجرای آن زندان ها از قاچاقچیان پر شد .
با وجود این سخت گیری ها ، میزان قاچاق و تعداد معتادان افزایش چشمگیری را نشان داد . بر اساس گزارش سخنگوی پلیس بین الملل در سال 1347 ، ایران از لحاظ کشف مواد مخدر در دنیا به مقام اول رسیده بود .
زیرا 85 درصد کل افراد دستگیر شده به اتهام حمل هروئین در دنیا 32 درصد از کل تریاک و 14 درصد از کل هروئین مکشوفه در جهان از ایران گزارش شده بود .
در دهه 1350 موا مخدر مورد استفاده معتادان ایران ، تریاک و شیره بود و مصرف هروئین بیشتر به شیوه تدخین صورت می گرفت .
در خرداد ماه 1354 ، آمارهای رسمی ایران از وجود 169 هزار و 502 معتاد ثبت نام کرده و در کشور خبر می داد که افیون مورد نیاز آن ها به 180 تن در سال بالغ می شد . تعداد معتادان غیر رسمی نیز 200 تا 500 هزار نفر تخمین زده می شد . در همان دهه و به ویژه پس از افزایش ناگهانی درآمد نفت ، مقامات درمانی کشور طرح های جدیدی را برای مراکز درمان و بازپروری معتادان تهیه کردند که مستلزم ایجاد درمانگاه ها و مراکز نگهداری معتادان و درمان با استفاده از متادون بود اما پیش از به اجرا درآمدن این طرح ها ، انقلاب به پیروزی رسید و سیاست مبارزه با اعتیاد به طور مجدد ، منحصر به مبارزه با قاچاق و کاهش عرضه شد .
در یک بررسی که در سال 1977 در ایران انجام گردید شیوع مصرف مواد را 5/2 % اعلام کردند .
(Alemi / 1978 ) و (Siassi I /1980 a)
دردوره پهلوی به علت رواج الکل وتغییر الگوی مصرف نوساناتی در قوانین وشیوه های برخورد با این پدیده بوجود آمد.
در ابتدا کشت مواد افیونی آزاد بود و دولت به عنوان منبع درامد به آن می نگریست ولی پس از جنگ جهانی دوم و آزادی های سیاسی و فشار بر دولت از یک طرف و از طرفی دیگر اضافه شدن درامد نفت دولت مجبور شد محدودیت هایی در مورد کشت مواد مخدر اعمال کند
پس از انقلاب :
پس ار پیروزی انقلاب ، نگرش نسبت به پدیده اعتیاد منفی شد و اغلب ، آن را نوعی رفتار ضد انقلابی تلقی می کردند . که توسط ممالک استعمارگر ترویج می شد . بر همین اساس در سال 1359 بعد از تثبیت حکومت جمهوری اسلامی ، تولید ، نگهداری ، حمل و نقل و داد و ستد و مصرف هر گونه مواد غیر قانونی اعلام شد و به معتادان شش ماه فرصت داده شد تا برای ترک اقدام کنند .
همزمان با تصویب لایحه تشدید مجازات مرتکب شدگان جرایم مواد مخدر ، ستاد هماهنگی مبارزه با مواد مخدر تأسیس و مجازات های سنگین برای قاچاقچیان و معتادان به اجرا گذاشته شد .
طی این سال ها و تا سال 1362 اردوگاه های معتادان زیر نظر سازمان زندان ها تشکیل شد و معتادان به این اردوگاه ها اعزام می شدند . مسئولیت اداره این اردوگاه ها که بعداً با نام مراکز بازپروری و اردوگاه های کار تغییر نام یافت به عهده کمیته های انقلاب اسلامی بود .
در سال 1362 بر اساس مصوبه هیأت وزیران مراکز بازپروری از کمیته های انقلاب اسلامی به سازمان تازه تأسیس بهزستی انقلاب یافت اما چون این مراکز موظف به پذیرش معتادانی بودند که از طریق دادگاه ها به اجبار برای ترک اعتیاد اعزام می شد و چند برابر ظرفیت واقعی را پذیرش کرده و با هزینه بسیار سنگینی رو به رو بودند ، پاسخگوی نیازهای درمانی کشور برای معتادان نبودند .
تا سال 1367 اقدامات انجام شده برای حل مشکلات اعتیاد تنها به فعالیت های مقابله با عرضه اختصاص داشت و بلافاصله پس از پایان جنگ ایران و عراق ، مجمع تشخیص مصلحت نظام قانونی جدید مبارزه با مواد مخدر را تصویب کرد . بر اساس این قانون مصرف مواد مخدر جرم تلقی می شد و مهلتی چند ماهه به معتادان داده شد تا نسبت به ترک اعتیاد اقدام کنند . در این قانون به لزوم فراهم کردن امکان ترک اعتیاد دراز مدت و اقدامات پیشگیرانه توجهی نشده بود .
طی دهه های 80 و 90 قرن بیستم برخوردهای پلیسی و قضایی با معتادین شدید شد و آنها را به کمپهای نگهداری و یا زندان منتقل می کردند . ولی در اواخر دهه ی 90 کم کم مراکز سرپایی درمان اعتیاد شکل گرفت و معتاد را به جای مجرم به عنوان بیمار قلمداد نمودند (Razzaghi / 1999 )