مهارت خودآگاهی                                     

توانايي شناخت هويت فردي و جمعي خود است   یعنی آگاهی یافتن و شناخت اجزای وجود خود ؛ شناخت اجزایی همچون خصوصیات جسمانی ، احساسات ، افکار ، باورها، ارزش ها ، اهداف  و نقاط قوت و نقاط ضعف خود .  آگاهي ازگروههايي كه عضو آن هستيم، چگونگي عملكرد ما در گروه و نقش هايي كه در گروه‌هاي مختلف ايفا مي كنيم معرف مفهوم"ما" و هويت جمعي ماست  . به عبارت ساده تر این که از نظر جسمانی چه ویژگی هایی دارید و از نظر عاطفی درچه شرایطی هستید ؟ چگونه به دنیا نگاه می کنید ؟ چه افکار و باورهایی بر ذهن شما حاکم است ؟ چه اهدافی را در زندگی دنبالمیکنید ؟ چه نقاط قوت و ضعف و یا چه ویزگی های مثبت و منفی ای دارید ؟ و بسیاری از این موارد همگی جزء ( خود) بوده و اجزای خودآگاهی شما را می سازد . مطالعات انجام شده نشان میدهد که ضعف در خودآگاهی با بسیاری  ازبیماری ها وآسیب های روانی اجتماعی همراه است. از جمله مشکلات روانی اجتماعی مرتبط با خودآگاهی ضعیف می توان بهافسردگی ، اضطراب ، احساس حقارت ، اعتماد به نفس پایین ، مشکلات ارتباطی ، احساس تنهایی ، سوء مصرف مواد، فرار و ...... اشاره کرد .

 مهارتهای  خودآگاهی شامل موارد زیر است :

1- شناخت ویژگی ها و صفات خود

2- شناخت توانائی ها، استعدادها و پیشرفت ها

3- تصویر واقع بینانه از خود

4- شناخت افکار، باورها و ارزش ها

5- احساس رضایت مندي و نارضایت مندي از خود و زندگی

مؤلفه های خودآگاهی عبارتند از :

-          شناخت احساسات و خود پنداره

-          عزت نفس و احساس ارزشمندی

-          هویت و هویت یابی ( من کیستم )

 فواید خود آگاهی

مهارت خودآگاهی به شما کمک می کند تا بتوانید :

1-   احساسات خود را شناسایی کنید ، از آنها آگاه شده و این احساسات را کنترل کنید . ناتوانی در کنترل احساسات می تواند به بزهکاری ، خشونت ، اعتیاد ، درگیری با دیگران ، بدرفتاری و خشونت با دیگران و به خصوص با کودکان و نوجوانان بیانجامد .

2-   بر نقاط ضعف و نقاط قوت خود آگاه شده و با تکیه بر نقاط قوت ، نقاط ضعف خود را کاهش دهید . آگاهی از نقاط ضعف باعث می شود که فرد با استفاده از این آگاهی بتواند تسلط بیشتری بر خود داشته باشد .

3-   از نیازهای خود آگاه شوید و از مسیرهای سالم به رفع نیازهای خود بپردازید .با شناخت نیازهای خود می توانید راه  و روش بهتری برای مقابله با نیازهای خود بیابید .

4-   اهداف واقع بینانه ای برای زندگی خود تعیین کنید . به این ترتیب از دنبال کردن اهداف بسیار ایده آل ، تخیلی و کمال گرایانه  دوری گزینید . تنظیم اهداف غیر واقع بینانه باعث بزهکاری ، ناکامی ، خشم و خشونت ، خودکشی ، بی بند و باری و نظایر آن می شود

5-   اگر بتوانید از ملاک های ارزشمندی خویش آگاه شده و ارزش خود را در زندگی بیابید ، به این ترتیب ، از دنبال کردن ارزش های کاذب خوداری نموده و با رضایت و آرامش بیشتری زندگی خود را طی می کنید .

6-   فرآیند هویت یابی خود را به طور سالمی به انجام برسانید . دست یابی و کسب یک هویت سالم باعث می شود زندگی بزرگسالی بر پایه های قوی و محکمی بنا شود.

 مهارت خود آگاهی از اجزای ( مؤلفه های ) متعددی تشکیل  که عبارتند از :

شناخت احساسات ، عزت نفس ، هویت و هویت یابی ، خود پنداره

شناسایی و کنترل احساسات

یکی از مهمترین اجزای مهارت خودآگاهی ، شناخت احساسات است . ناتوانی در شناخت احساسات مشکل شایعی است . معمولآ عده ای به اشتباه فکر می کنند احساسات موضوع  بی اهمیتی است و نباید به آن توجه کرد و به همین دلیل توجهی به احساسات خود نمی کنند و از آنها نا آگاهند. ناآگاهی از احساسات خود باعث می شود افراد در زندگی دچار مشکل شوند . بنابراین شناخت احساسات خود و عوامل بر انگیزاننده آنها ، و تآثیر این احساسات بر دیگران از مؤلفه های اساسی مهارت خود آگاهی محسوب می شود.

عزت نفس

یکی از مولفه های خود آگاهی عزت نفس است . عزت نفس چیزی نیست که مانند یک مهارت آموخته شود بلکه عزت نفس پیامد مجموعه ای از عوامل فردی ، اجتماعی ، و خانوادگی است . عزت نفس به احساس ارزشمندی شخص اشاره دارد که تحت تاثیر عوامل عملکرد ، موفقیت ها ، توانایی ها ، ظاهر شخص و قضاوت های افراد مهم است . انسان ها واکنش هایی از دیگران به ویژه افراد مهم دریافت می کنند که نگرش هایی در مورد ارزشمند بودن پیدا  میکنند . عزت نفس بالا نشان دهنده  احساسات شخصی خاصی است که به آسانی تحت تاثیر موانع ، تعرص ها و دیدگاه ها ی منفی در مورد توانایی ها  یا ظاهر قرار نمی گیرد .عزت نفس بالا به اعتماد به نفس منجر می شود و تصمیم گیری خوب و مستقلانه  و برخورد مناسب با تعارضات بین فردی را تسهیل می نماید . عزت نفس افراد در محیط حمایت کننده و مثبت تقویت می شود.

هویت و هویت یابی ( من کیستم )

تا به حال از خود پرسیده اید " من کیستم؟ به نظر دیگران، چگونه فردي هستم؟ " برای پاسخ دادن به این سوالات باید مهارت خود آگاهی را کسب کرده باشید. خود آگاهی به این معناست که چگونه به خود نگاه می کنیم و چه احساسی پیدا می کنیم. نوع خودآگاهی پیش بینی کننده احساس رضایت و یا نارضایتی از خود و زندگی ما است.

 خود پنداره

یکی از مؤلفه های مهم خودآگاهی ، خود پنداره است . احساسی که هر کس درباره  خود دارد نقش مهمی در سلامت روانی او دارد . به احساسی که هر فرد درباره خود دارد ، خود پنداره می گویند . خود پنداره یعنی اینکه ما خودمان را چگونه می بینیم ، یعنی تصویر یا برداشتی که هر کس از خودش دارد . طرز برداشت ما از خودمان تا حد زیادی به وسیله تجارب گذشته ما ( موفقیت ها و شکست های ما ) و آنچه دیگران درباره ما فکر می کنند ، شکل می گیرد .

چگونه می توان خود پنداره را اصلاح کرد

برای اصلاح خود پنداره و عزت نفس خود چند کار می توان انجام دهید .

1-  هیچگاه پس از یک یا دو  تجربه بد از خودتان خود پنداره منفی نسازید .

2-  اوضاع را بررسی کنبد ، به هر اندازه که می توانید به طور واقع بینانه تر به خود نگاه کنید و نقاظ قوت و ضعف خود را بشناسید .

3-  سعی  کنید نقاط ضعف را  اصلاح کنید . شما با تعیین اهداف خاص و رسیدن به آنها می توانید خود پنداره خود را تغییر دهید .

4-  هیچگاه پس از یک یا دو  تجربه بد از خودتان خود پنداره منفی نسازید .

5-  اوضاع را بررسی کنبد ، به هر اندازه که می توانید به طور واقع بینانه تر به خود نگاه کنید و نقاظ قوت و ضعف خود را بشناسید .

6-  سعی  کنید نقاط ضعف را  اصلاح کنید . شما با تعیین اهداف خاص و رسیدن به آنها می توانید خود پنداره خود را تغییر دهید .

7-  هیچگاه پس از یک یا دو  تجربه بد از خودتان خود پنداره منفی نسازید .

8-  اوضاع را بررسی کنبد ، به هر اندازه که می توانید به طور واقع بینانه تر به خود نگاه کنید و نقاظ قوت و ضعف خود را بشناسید .

9-  سعی  کنید نقاط ضعف را  اصلاح کنید . شما با تعیین اهداف خاص و رسیدن به آنها می توانید خود پنداره خود را تغییر دهید .

10-   هیچگاه پس از یک یا دو  تجربه بد از خودتان خود پنداره منفی نسازید .

11-  اوضاع را بررسی کنبد ، به هر اندازه که می توانید به طور واقع بینانه تر به خود نگاه کنید و نقاظ قوت و ضعف خود را بشناسید .

12 -سعی  کنید نقاط ضعف را  اصلاح کنید . شما با تعیین اهداف خاص و رسیدن به آنها می توانید خود پنداره خود را تغییر دهید .